بررسی جنبه های اجتماعی و ادبی تحفته العراقین خاقانی شروانی

الف- موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): تحفه العراقین خاقانی به عنوان یکی از آثار مطرح در گستره¬ی زبان و ادبیات فارسی علاوه بر اینکه برای معرفی بخشی از ایده¬های ادبی و اندیشه¬های اجتماعی نقش برجسته¬ای دارد در معرفی ادبیات این مرز و بوم نیز جایگاه درخ.ر توجهی دارد. برای پی بردن دقیق به چنین جایگاهی بررسی جنبه¬های جتماعی و ادبی این اثر یکی از عمده¬ترین شاخصه¬ها است. البته این راه بررسی دشواری¬هایی دارد اما مثمر ثمر است. ب- مبانی نظری، شامل مرور مختصر از منابع، چارچوب نظری، پرسش و فرضیه¬ها: تک نگای¬ها و مقاله¬هایی در ارتباط با آراء و انیشه¬های خاقانی نوشته شده است اما کاری که مستقیماً تحفه العراقین را از زاویه اجتماعی و ادبی مورد بررسی قرار دهد صورت نگرفته است. پرسش¬ها: 1- آیا خاقانی در تحفه العراقین اندیشه¬های اجتماعی و آراء ادبی خاصی دارد؟ 2- آیا با نگاهی اجتماعی و ادبی به تحفه العراقین می¬توان بن مایه¬های اصلی آن را استخراج کرد؟ 3- آیا خاقا نی در این اثر نیز شکوه ادبی ویژه¬ای به یادگهر گذاشته است؟ 4- آیا بررسی اجتماعیات در این اثر می¬تواند به یازنمایی واقعیت¬های عصر خاقانی کمک کند؟ فرضیه¬ها: - خاقانی در تحفه العراقین ادیب بودن و اجتماعی بودن خور را به نمایش گذاشته است. - خاقانی شاعری است که با تحفه العراقین حامل اندیشه¬های عصر خود است. - در این اثر ادبیات و اجتماع پا به پای هم پیش رفته است و می¬توان با رویکردی تحلیلی این اصل را استخراج کرد. - در تحفه العراقین خاقانی علاوه بر اینکه نوآوری¬ها و ابداعات ادبی قابل توجهی وجود دارد. در زمینه¬ی توجه به مسائل اجتماعی نیز از محدود آثار سفرنامه¬ای منظومه است که به این مسائل توجه دارد. پ- روش تحقیق، شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه¬گیری و روش¬ها نمونه ¬گیری، شیوه¬ی گردآوری و تجربه و تحلیل داده¬ها: اجتماع: صورت¬بندی¬های جامعه در قالب¬ها و ساختارهای مختلف و متشکل. ادبیات: دستاوردهای هنری یک ملت در نثرهای بازتاباننده¬ی آرمان¬های آن ملت تحفه العراقین: اثر در خور توجه خاقانی شاعر بزرگ قرن ششم هجری استخراج داده¬ها از متن کتاب و تحلیل آن¬ها براساس یافته¬های مطرح مرتبط با خاقانی و یافته¬ها و اندیشه¬هایش. ت- یافته¬های تحقیق و نتیجه¬گیری: 1- رسیدن به نوعی شناخت از خاقانی پس از بررسی یک اثر ادبی از او. 2- استخراج بن مایه¬های اجتماعی و ادبی تحفه العراقین خاقانی و اساس قرار دادن این بن مایه¬ها در تحلیل اندیشه¬های او اوضاع عصرش. 3- کمک به پژوهشگران در بازسازی چهره¬ی خاقانی و بازنمایی یافته¬های پژوهشی درخور توجه. ¬ پیشنهادات: 1- تحفه العراقین به عنوان اولین سفرنامه¬ی منظوم در زبان فارسی در جایگاه ویژه¬ای قرار دارد و شایسته است توجه بیشتری به آن داده شود. 2- چون برای اولین بار چنین متنی از زاویه¬ی (اجتماعی و ادبی) مورد بررسی قرار می¬گیرد به نظر لازم می¬آیند تا تحقیقات بیشتری از این نوع انجام شود.